De kort-van-stof-geïnterviewde. De ik-sla-allemaal-zijpaden-in-geïnterviewde. De ik-praat-veel-maar-zeg-eigenlijk-weinig-geïnterviewde.

Tijdens het interviewen, kun je met allerlei verschillende ‘interviewtypes’ te maken krijgen. De een is heel kort van stof en zegt eigenlijk niet zoveel. De ander dwaalt constant af van het onderwerp waar je het over wilt hebben. En weer iemand anders praat zo abstract dat je niet meer snapt waar hij of zij het over heeft. Aan jou de taak om bij al die verschillende types tóch een boeiend verhaal boven tafel te krijgen.

Interviewen is meer dan zomaar een gesprek voeren.

Het is niet genoeg om tijdens een interview alleen maar vragen te stellen en braaf de antwoorden op te schrijven. Nee, een interview is journalistiek handwerk. Je moet je opstellen als journalist: alert, assertief en adequaat. En tegelijkertijd: open, ontspannen en betrouwbaar. Ga je binnenkort iemand interviewen en kun je nog wel wat hulp gebruiken? Lees dan de tips in dit artikel.

Tip 1. Bepaal voordat je iemand gaat interviewen al de rode draad van je artikel.

Als jij de regie niet houdt, kan een interview alle kanten opgaan. Voordat je het weet, krijg je een berg informatie waar je niks mee kunt als je je artikel gaat schrijven. Om focus te houden in je gesprek is het daarom belangrijk om de rode draad van je artikel al te bedenken voordat je start met je interview. Waarom interview je juist deze persoon over jouw onderwerp? Wat zijn interessante tegenstellingen of invalshoeken? Welke vragen kun je stellen om die boven tafel te krijgen? Tijdens het gesprek vraag je door totdat je de informatie hoort die je nodig hebt voor je artikel. En je grijpt in als de geïnterviewde door blijft ratelen over onderwerpen die niet aansluiten op jouw rode draad. Zo houd je de regie in het gesprek.

Tip 2. Wees ook flexibel.

Je wilt de regie houden in het gesprek, maar het is goed om tegelijkertijd ook open te staan voor het onverwachte. Een onverwacht antwoord kan namelijk juist heel interessant zijn. En dan is het goed om daarop door te vragen. Je voelt tijdens het gesprek waarschijnlijk zelf wel aan welke zijpaden wel en niet interessant zijn voor jouw artikel.

Tip 3. Geef de structuur van het interview aan.

Vertel bijvoorbeeld hoe het interview gaat verlopen of leg uit waarom je bepaalde vragen stelt. Zo kan de geïnterviewde het gesprek goed volgen en weet hij of zijn wat je van hem of haar verwacht. Op die manier is het gemakkelijker voor je gesprekspartner om antwoord te geven op je vragen. En is de kans ook groter dat jij hoort wat je wilt horen.

‘Ik stel je eerst een paar vragen over … en daarna zoom ik in op …’
‘Ik stel deze vraag omdat ik lezers graag wil laten zien hoe …
‘Het is fijn als je steeds concrete voorbeelden geeft, zo snapt de lezer precies wat je bedoelt.’

Tip 4. Luister. Luister. Luister.

Dit klinkt misschien een beetje als een inkoppertje. Toch heb je als je iemand interviewt misschien weleens de neiging om tijdens het luisteren naar een antwoord alvast na te denken over je volgende vraag. En dat is zonde. Daardoor ligt het namelijk op de loer dat je waardevolle informatie én een kans om daarop door te vragen mist. Luister dus goed, laat de antwoorden van je gesprekspartner op je inwerken en bedenk of er nog meer uit een antwoord te halen valt.

Tip 5. Vraag. Vraag. Vraag.

Let erop dat je nooit naar huis gaat met informatie die je niet snapt. Vraag tijdens het interviewen door totdat je precies snapt wat de geïnterviewde bedoelt. Door goed door te vragen, haal je bovendien vaak meer uit het antwoord dat je gesprekspartner in eerste instantie geeft. Je kunt je gesprekspartner bijvoorbeeld aanmoedigen om meer te vertellen door hem of haar ‘te papegaaien’: je herhaalt af en toe zijn of haar antwoord. Of door je eigen vraag te verduidelijken.

Voorbeeld papegaaien:
“Wat bewoog je toen je besloot om van baan te veranderen?”
“Eh … Ik wilde meer vrijheid.”
“Je wilde meer vrijheid?”
“Ja, en mijn vrouw dacht er ook zo over.”
“Je vrouw was het met je eens?”
“Ja, daardoor was het makkelijker om de keuze te maken. En …”

Voorbeeld verduidelijken vraag:
“Wat bewoog je toen je besloot om …?”
– “Ja eh, ik weet niet …”
“Wilde je <> of <> of ging het je om <>?”
“Wat voor motieven brachten jou hiertoe?”
“Probeer je nog eens voor de geest te halen wat je dacht toen je besloot om …”

Tip 6. Vraag om concrete voorbeelden tijdens het interviewen.

Op die manier kan je gesprekspartner bijna niet stilvallen of abstract blijven. Bovendien maken concrete voorbeelden en details je artikelen levendig en kleurrijk. Lezers kunnen je verhaal daarmee helemaal voor zich zien.

‘Kun je een voorbeeld geven van …?’
‘In welke situatie gebeurde dat?’
‘Kun je omschrijven hoe dat eruitzag?’

Tip 7. Ga op zoek naar schijnbare tegenstellingen.

Een accountant die in haar vrije tijd in een rockband zit. Een vrouw van 90 die nog bijna iedere dag een rondje hardloopt. Een Rotterdammer die fan is van Ajax. Een directeur die altijd in korte broek naar zijn werk gaat. Wil je niet meteen meer weten van deze mensen? Afwijkingen van het gangbare beeld zorgen voor spanning in je verhaal. Ga dus naar op zoek naar schijnbare tegenstellen bij de persoon die je interviewt.

Tip 8. Knik of maak luistergeluiden tijdens het interviewen.

Om je gesprekspartner aan te moedigen om door te praten, is het belangrijk om hem of haar te laten merken dat je luistert. Dit kun je doen door instemmend te knikken (als je het interview niet telefonisch doet) en door luistergeluiden te maken. Denk bij dit laatste bijvoorbeeld aan ja, hmm en óke. Door een van deze gesprekstechnieken toe te passen, laat je zien dat jouw volledige aandacht is gericht op het verhaal van je gesprekspartner. Hierdoor voelt hij of zij zich gehoord en dat werkt stimulerend om verder te praten. Zorg er wel voor dat je niet te overdreven aan het hmm-hmm-en bent, want dat kan ook weer irritant worden. Ga dus op zoek naar de juiste balans.

Tip 9. Controleer of je begrepen hebt wat de geïnterviewde bedoelt.

Tijdens het interviewen is het goed om regelmatig te controleren of je je gesprekspartner goed hebt begrepen. Dit kun je bijvoorbeeld doen door zijn of haar antwoorden kort samen te vatten. Of door letterlijk te vragen of je de ander goed hebt begrepen: “Begrijp ik het goed dat je dus niet op de hoogte was van de giftige werksfeer in de organisatie?”. Zo weet je zeker dat je de denkwijze van de geïnterviewde goed volgt. En hem of haar goed neerzet in je artikel.

Tip 10. Onderbreek het interview als dat nodig is.

Je kunt het gesprek bijvoorbeeld onderbreken als:

• de geïnterviewde even moet wachten omdat je iets opzoekt/opschrijft;
  “Heb je een momentje? Dan zoek ik de gegevens erbij.”
• je een antwoord niet helemaal snapt en verduidelijking nodig hebt;
  “Mag ik je even onderbreken? Ik wil graag nog iets meer weten over …”
• het gesprek overschakelt naar een ander onderdeel;
  “Ik denk dat ik nu voldoende informatie heb over …
  Graag wil ik het nog even met je hebben over …”
• het gesprek uit de hand loopt. Bijvoorbeeld doordat de geïnterviewde maar blijft praten over onderwerpen die niet passen bij jouw rode draad.
  “Ik vind het heel interessant om het hier over te hebben,
  maar ik denk dat we een beetje afdwalen van het onderwerp.”

Tip 11. Durf gerust een stilte te laten vallen tijdens het interviewen.

Stiltes kunnen ongemakkelijk zijn. Niet gek dus dat veel mensen ze direct proberen op te vullen door erop los te kletsen. Als je iemand interviewt is dat niet handig! Laat het tijdens het interview af en toe maar even stil zijn. Mensen hebben tijd nodig om hun gedachten te ordenen. Geef je ze die tijd? Dan hebben ze heel vaak meer over een onderwerp te vertellen dan je in eerste instantie denkt. Zo kunnen er zomaar nog een paar prachtige citaten boven tafel komen.

Tip 12. Laat dingen in je artikel zien in plaats van dat je ze vertelt.

Ga je je interview uitwerken? Laat iemand in je artikel dan niet vertellen ‘dat hij passie heeft voor taal’. Maar laat dit zien door bijvoorbeeld een anekdote: de geïnterviewde controleert altijd de brieven van zijn collega’s en schrijft de jaarlijkse kerstspeech. Of laat iemand niet vertellen dat hij ‘gek op lezen is’. Maar schrijf over het feit dat hij thuis metershoge kasten vol boeken heeft en iedere zaterdag in kringloopwinkels aan het struinen is op zoek naar dat ene boek dat hij nog niet heeft.

Tip 13. Zorg dat de lezer de geïnterviewde in je artikel ‘hoort’ praten.

Mensen gebruiken vaak hele specifieke woorden als ze praten. Laat dat eigen taalgebruik van je gesprekspartner af en toe terugkomen in je artikel. Een apart gekozen woord of een typische uitdrukking zorgen ervoor dat je lezer de geïnterviewde echt ‘hoort’ praten. Dat geeft kleur aan je artikel. Lezers leren de geïnterviewde hierdoor ‘echt’ kennen.

Tip 14. Oprechte interesse in je gesprekspartner helpt een heleboel.

Als je echt geïnteresseerd bent in je gesprekspartner wordt je interview waarschijnlijk nog beter. Vanuit interesse vraag je namelijk automatisch door. Waardoor er vanzelf interessante uitspraken boven tafel komen. Probeer dus mensen te interviewen die jij boeiend vindt. En anders: zorg er via een omweg voor dát je geïnteresseerd raakt.