Juridische teksten bevatten vaak ingewikkelde zinnen en jargon. Hierdoor zijn de teksten lastig te lezen en moeilijk te begrijpen. Dat kan helderder!

Juridische teksten schrijven is één, ervoor zorgen dat de lezer ze ook begrijpt is een tweede. En dat is precies waar het vaak misgaat. Juridische teksten bevatten vaak ingewikkelde zinnen en jargon. Hierdoor zijn de teksten lastig te lezen en moeilijk te begrijpen. Dat moet helderder kunnen. En dat kan ook! Onze tekstschrijvers zijn experts in het vereenvoudigen van juridische documenten. Een kijkje in de tekststudio van Loo van Eck …

Van onbegrijpelijk juridisch jargon naar een begrijpelijke uitleg

Veel juridische teksten zitten er vol mee: juridische taal. Juristen zijn nu eenmaal gewend om in vaktermen te schrijven. Natuurlijk moeten ze ervoor zorgen dat de teksten juridisch waterdicht zijn. Ze gaan hiermee alleen voorbij aan een ander belangrijk doel: zorgen dat de lezer de tekst begrijpt. Vaak gaat dat al mis in het begin van een juridisch document. Kijk maar eens naar het volgende voorbeeld:

In deze regeling wordt verstaan onder:
1. Leidinggevende: de aan het personeelslid direct bovengeschikte.
2. Naasthogere leidinggevende: de aan de leidinggevende direct bovengeschikte.
3. Jaarafspraken: de schriftelijke afspraken inzake het functioneren, de resultaten en de ontwikkeling van het personeelslid in het komende jaar.
4. Beoordeling: onderdeel van het jaargesprek waarbij de leidinggevende een oordeel geeft over het functioneren van het personeelslid. Op grond van het oordeel kunnen voornemens tot rechtspositionele beslissingen worden genomen.  

In de juridische alinea hierboven licht de schrijver een aantal begrippen toe. Zo is het voor de lezer duidelijk wat hij hiermee bedoelt in de rest van het document. Tenminste: dat is de bedoeling van de schrijver. Ja, de tekst wordt al begrijpelijker. Maar de schrijver gebruikt voor de uitleg toch ook nog een aantal lastige termen, zoals ‘inzake’, ‘direct bovengeschikte’ en ‘gesprekscyclus’. Voor de lezer is deze alinea nog steeds ingewikkeld. Ik vermoed dat de lezer de tekst een aantal keren moet lezen voordat hij begrijpt wat de schrijver ermee bedoelt.

Hieronder lees je hoe het ook kan:

In deze regeling lees je verschillende belangrijke begrippen. Hieronder lees je zo precies mogelijk wat we met die begrippen bedoelen:
1. Jij/je/jou/jouw: een werknemer van *naam organisatie*.
2. Wij/we/ons: het College van Bestuur van *naam organisatie*.
3. Jaarafspraken: schriftelijke afspraken over jouw functioneren, resultaten en ontwikkeling.
4. Beoordeling: het oordeel van een leidinggevende over jouw functioneren, resultaten en ontwikkeling. Op basis van deze beoordeling kan de leidinggevende besluiten nemen.

In deze herschrijving spreekt onze tekstschrijver de lezer persoonlijk aan en laat hij het juridisch jargon achterwege. Zo voorkom je heel eenvoudig al heel wat steeds terugkerende ingewikkelde termen. Een stuk begrijpelijker, toch?

Van moeilijke zinnen naar prettig leesbare zinnen

Een ander punt dat juridische documenten vaak onbegrijpelijk maakt, zijn wollige zinsconstructies. Vaak gebruikt de schrijver een omhaal van woorden om een punt te maken. Hierdoor is de betekenis van de zin moeilijk te achterhalen. Een mooi voorbeeld hiervan is de volgende zin uit een juridisch document van een verzekeraar:

Onder woon-/werkverkeer wordt verstaan het verkeer tussen de woonplaats en de locatie waar de werkzaamheden voor de verzekeringnemer worden uitgevoerd via de meest gangbare route voor zover dit redelijkerwijs mogelijk is.

Hoewel de strekking van deze zin duidelijk is: de schrijver legt uit wat ‘woon-/werkverkeer’ inhoudt. De constructie ervan is iets minder duidelijk. De schrijver heeft immers nogal wat woorden nodig om het begrip uit te leggen. We hebben onze tekstschrijvers daarom gevraagd deze zin eens te vereenvoudigen. Dit is het resultaat:

Met ‘woon-werkverkeer’ bedoelen wij de normale route tussen waar uw werknemer woont en werkt.

De nieuwe versie bevat een aantal aanpassingen. Zo staan er geen passieve constructie (‘wordt verstaan’) en bijwoordelijke bepalingen (‘waar de werkzaamheden…’, ‘via de meest…’, ‘voor zover dit..’) meer in. Wat overblijft is een duidelijke zin met een heldere constructie. En inhoudelijk staat er nog steeds hetzelfde!

Van onnodig veel informatie naar alleen relevante informatie

Juridische teksten moeten ‘waterdicht’ zijn, zodat afspraken voor alle partijen duidelijk zijn. Om hier zeker van te zijn, verwerken schrijvers van juridische teksten vaak veel informatie in hun stukken. Vaak onnodig, want de kern blijft hetzelfde. Een voorbeeld:

Besluit
U wilt zelf een scootmobiel uitzoeken en daarom in aanmerking komen voor een maatwerkvoorziening in de vorm van een PGB. Hiervoor hebben wij uw motivatie in overweging genomen en besloten om aan u een PGB toe te kennen. Dit besluit is genomen op grond van artikel 2.3.1 Wet maatschappelijke ondersteuning en op grond van artikel 9 van de Verordening maatschappelijke ondersteuning gemeente *naam*. Met deze toekenning stellen wij u in staat om u te verplaatsen in de directe woon- en leefomgeving en vergroten wij uw zelfredzaamheid en het aangaan van sociale contacten. Het verslag van de cliëntondersteuner treft u hierbij aan en maakt integraal deel uit van dit besluit.

De kern van deze alinea? Het besluit van een pgb-aanvraag. Naast de kern staat er alleen veel informatie in deze alinea die niet direct relevant is voor het besluit. De tekstschrijvers hebben deze zin herschreven. Die laat zien wat ik bedoel:

U mag een scootmobiel kopen
Uw cliëntondersteuner schrijft in het advies dat (…). U heeft een scootmobiel nodig omdat (…). Dit advies hebben wij overgenomen en maakt deel uit van dit besluit. Het doel van de aankoop is dat (…). U krijgt deze toekenning in de vorm van een persoonsgebonden budget (pgb). Hiermee kunt u zelf een scootmobiel uitzoeken.

In één oogopslag zie je al dat de alinea een stuk korter is. Alle overbodige informatie is weggelaten. Daarnaast is deze alinea lezersgericht opgebouwd. De alinea begint namelijk met de belangrijkste informatie voor de lezer: hij krijgt een scootmobiel. Op deze manier brengt de vereenvoudigde versie dezelfde boodschap over, maar dan zonder overbodige informatie. Dit leest niet alleen prettiger, maar is ook veel duidelijker.

Dit waren slechts een paar manieren om juridische teksten te verduidelijken

Maar er zijn er meer. Je kunt een juridische tekst ook verhelderen door een andere tekststructuur te gebruiken. Door minder hulpwerkwoorden en lijdende vormen te gebruiken. Door tussenkoppen en interpunctie toe te voegen. Door meer samenhang tussen zinnen en zinsdelen te creëren. Of door de argumentatielijn te verhelderen.