Begrijpelijke taal is de heilige graal in tekstschrijversland. Worden de teksten dan niet saai? 5 tips om begrijpelijk én aantrekkelijk te schrijven.

Begrijpelijke taal. Heldere communicatie. Taalniveau B1. Het zingt al jaren rond onder tekstschrijvers. Alle teksten moeten duidelijker. Heldere taal is de heilige graal in tekstschrijversland. Maar je hoort ook tegengeluiden. ‘Ik vind de teksten zo saai als er alleen aandacht is voor heldere taal.’ Of: ‘Mijn teksten zijn heel duidelijk, maar vindt de lezer ze ook leuk om te lezen?’

Hoe schrijf je een tekst in begrijpelijke taal die ook aantrekkelijk is?

Het zijn terechte vragen. En met alle focus op begrijpelijke taal vergeten veel schrijvers en copywriters dat ook de aantrekkelijkheid van een tekst ervoor kan zorgen dat een lezer gaat lezen en blijft lezen. Wat ons betreft moeten helder en aantrekkelijk communiceren dan ook hand in hand gaan. Daarom geven we in dit artikel 5 tips over hoe jij jouw teksten zowel helder als aantrekkelijk kunt schrijven. Daarbij nemen we telkens een bekende tip voor helder schrijven als uitgangspunt en voegen we er per tip een tip voor aantrekkelijk schrijven aan toe.

Tip 1: Verlaag de informatiedichtheid en stem de boodschappen echt af op de lezer.

>> Helderheidstip: verminder de informatiedichtheid.

De eerste tip die je krijgt als je duidelijke teksten wil schrijven is: beperk het aantal boodschappen in je tekst. Op zich is dat al lastig genoeg, zeker als je in opdracht schrijft. Veel opdrachtgevers willen namelijk zoveel mogelijk informatie in een tekst stoppen. En jij – als tekstschrijver – probeert hen met al jouw expertise hiervan af te brengen.

>> Aantrekkelijkheidstip: stem jouw tekst echt af op de lezer.

Als je het aantal boodschappen verlaagt, draagt dat bij aan de helderheid van jouw tekst. Maar je kunt jouw tekst aantrekkelijker maken als je jouw tekst vervolgens ook echt afstemt op de lezer. Dat lijkt een open deur, toch is dat het niet. Veel heldere teksten bevatten misschien niet te veel boodschappen, maar we zien toch dat de boodschappen die erin staan vaak niet aansluiten bij de belevingswereld van de lezer. Ze gáán niet over hem of haar. Dat heeft te maken met het leesmotief van de tekst.

Begrijpelijke taal én aandacht voor het leesmotief.

Wat is een leesmotief? Een leesmotief is de reden waarom een lezer een tekst gaat lezen. En die kan per doelgroep sterk verschillen. Stel je schrijft een tekst over een nieuwe pensioenregeling. Altijd een lastig onderwerp dat weinig mensen echt interesseert. Je hebt de eerste stap al gezet: het aantal boodschappen beperken tot het absolute minimum. Dit is wat er overblijft.

Titel: De nieuwe pensioenregeling
– Er komt een nieuwe pensioenregeling.
– De pensioenregeling is een middelloonregeling.
– De pensioenregeling heeft de mogelijkheid om bij te sparen.
– De pensioenregeling bevat een goed nabestaandenpensioen.
– De pensioenregeling bevat een premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid.

Deze informatie is zo al behoorlijk lastig, dus probeer je de informatie zo helder mogelijk op te schrijven. De boodschappen veranderen dan in dit:

Titel: Jouw nieuwe pensioenregeling
– Je krijgt een nieuwe pensioenregeling.
– Jouw gemiddelde salaris bepaalt hoeveel pensioen je straks krijgt.
– Je kunt elke maand extra sparen om straks meer pensioen te krijgen.
– Jouw partner of kinderen krijgen een uitkering als jij doodgaat.
– Je hoeft niet meer voor jouw pensioen te betalen als je door ziekte niet meer kunt werken.

Het blijft lastige materie, maar het is in ieder geval al iets duidelijker opgeschreven.

Gebruik het leesmotief om de tekst aantrekkelijker te maken.

Maar nu dan de volgende stap: het aantrekkelijk maken. Zoals gezegd, dat heeft alles te maken met het leesmotief van de lezer. Daarvoor kijken we naar 2 verschillende doelgroepen: bouwvakkers en leraren. Als je een bouwvakker iets over zijn pensioen wilt vertellen, ga je nadenken wat hij belangrijk vindt. Je komt dan al snel op zijn angst om arbeidsongeschikt te raken. Het werk is fysiek zwaar en het is dus lastig om tot je 67^e op een steiger actief te blijven. Zijn leesmotief is ‘de angst dat als hij arbeidsongeschikt wordt hij geen geld meer heeft en zijn pensioen ook stopt’.

Denk aan de doelgroep van het je tekst.

Bij een leraar speelt dit veel minder. Een leraar vindt de mogelijkheid van het bijsparen misschien wel veel belangrijker. Zijn leesmotief is ‘de wens dat hij straks genoeg pensioen heeft om de huidige manier van leven te kunnen voortzetten’. Daarom zouden wij de boodschappen per doelgroep aanpassen aan het leesmotief. Hierdoor wordt de tekst vele malen interessanter. Dat gaat bijvoorbeeld zo:

Voor de bouwvakker:
Titel: Een nieuw pensioen: Wat gebeurt er met je pensioen als je van de steiger valt?
– Je krijgt straks gewoon jouw pensioen, ook als je door ziekte niet tot je 67^e kunt blijven werken.
– Jouw partner of kinderen krijgen een uitkering als jij doodgaat.
– Jouw gemiddelde salaris over de gewerkte jaren bepaalt hoeveel pensioen je straks krijgt.
– Je kunt elke maand extra sparen om straks meer pensioen te krijgen.

Voor de leraar:
Titel: Een nieuw pensioen: Genoeg om te kunnen blijven leven zoals je nu doet?
– Jouw pensioen is straks lager dan het laatste salaris dat je krijgt.
– Je kunt elke maand bijsparen zodat je kunt blijven wonen en leven zoals je nu leeft.
– Jouw partner of kinderen krijgen een uitkering als jij doodgaat.
– Je hoeft niet meer voor jouw pensioen te betalen als je door ziekte niet meer kunt werken.

De informatie blijft inhoudelijk hetzelfde, alleen de insteek van de tekst verandert. En hierdoor verandert de volgorde waarin je de informatie aanbiedt ook. En dat maakt de tekst helder én interessant!

Tip 2: Zet de kernboodschap bovenaan en trek tegelijkertijd de aandacht.

>> Helderheidstip: zet de kernboodschap bovenaan.

Een belangrijke tip bij het schrijven van teksten in duidelijke taal is het zogenaamde piramidale schrijven. Je moet dus de belangrijkste informatie bovenaan zetten in een alinea. En naarmate de lezer verder leest, wordt de informatie steeds minder belangrijk.

>> Aantrekkelijkheidstip: trek de aandacht aan het begin van de tekst en alinea’s.

De kernboodschap bovenaan, dat is dus goed. Maar je moet je ook realiseren dat lezers bij het lezen 2 belangrijke keuzes maken:

• Ga ik deze tekst lezen?
• Blijf ik deze tekst lezen?

En om die keuzes positief te beïnvloeden, moet je soms een stapje extra doen. Begrijpelijke taal is dan simpelweg niet genoeg.

Begrijpelijke taal én de aandacht trekken.

Daarom adviseren we je om bepaalde reclametactieken toe te passen in jouw teksten. En daarmee doelen we op de zogenaamde approaches. Omdat dit nogal abstract klinkt, leggen we het uit. Daarbij maken we gebruik van een willekeurige tekst van rijksoverheid.nl.

Met welke kosten krijg ik te maken als ik een huis koop?
Als u een huis koopt gaat u niet alleen de hypotheek betalen. Ook de aankoopkosten en financieringskosten komen voor uw rekening. Bovendien moet u verzekeringen afsluiten en moet u jaarlijks onroerendezaakbelasting (OZB) betalen aan uw gemeente. Houd er verder rekening mee dat u kosten voor onderhoud aan uw huis zelf moet betalen. En met de kosten van een Vereniging van Eigenaren (VvE) als u een appartement koopt.

Op zich is er niks mis met deze tekst. Toch zijn wij van mening dat de schrijver de aandacht van de lezer nog wat sneller kan pakken. Daarom kiezen we een approach. Er zijn verschillende approaches, een stuk of 15. In dit artikel kiezen we 2 verschillende approaches om je te laten zien hoe je de aandacht van de lezer – met begrijpelijke taal – pakt: de identificatie- en de meedoenapproach.

Identificatieapproach.

Met deze approach probeer je de aandacht van de lezer te pakken door vanuit zijn perspectief te schrijven. Dat kan er zo uitzien.

Heb je eindelijk jouw droomhuis, kun je elke dag alleen maar boterhammen met pindakaas eten …
Je bent superblij. Ondanks de lastige huizenmarkt is het je gelukt om een leuke woning te kopen. Je kunt je geluk niet op, totdat … je aan het einde van de maand ziet dat je de rekeningen niet kunt betalen. De hypotheek, de verzekeringen, de gas-, water- en lichtrekening, de onroerendezaakbelasting …
Een huis kopen kost meer dan alleen de prijs van het huis. Je moet dus rekening houden met een heleboel extra kosten. 

Meedoenapproach.

Met deze approach pak je de aandacht door de lezer uit te nodigen om mee te doen.

Hoeveel betaal je per maand gemiddeld voor gas, water en licht?
O                € 54
O                € 87
O                € 109
Elke huizeneigenaar betaalt geld voor gas, water en licht. Dat zijn kosten waar je rekening mee moet houden als je een huis koopt. Niet alleen de koopprijs moet je kunnen betalen, maar ook alle kosten die elke maand terugkomen. Denk daarbij aan verzekeringen, de gas-, water- en lichtrekening, de onroerendezaakbelasting …
O ja, de gemiddelde kosten voor gas, water en licht zijn overigens € 109.

Je ziet dat je op deze manier zowel helder als aantrekkelijk kunt communiceren.

Tip 3: Schrijf in korte, duidelijke zinnen en gebruik de leestekens die we hebben.

>> Helderheidstip: schrijf in korte, duidelijke zinnen.

Dit is een tip die overal opduikt: korte zinnen. En dat is ook goed, want lange zinnen zijn voor veel lezers echt een gruwel. Daarom adviseren we de schrijvers ook altijd om rustig aan te doen met de komma. Een komma koppelt verschillende betekenissen aan elkaar en zorgt voor lange zinnen. Gelukkig hebben we ook nog een heleboel andere leestekens …

>> Aantrekkelijkheidstip: gebruik de leestekens die we hebben.

Weinig komma’s dus. Maar de taal heeft nog veel meer te bieden: de punt, het uitroepteken, het vraagteken, de dubbele punt, het beletselteken… er is voor ieder wat wils.

Begrijpelijke taal én leestekens slim gebruiken.

Juist door het (goed) gebruiken van leestekens kun je de aantrekkelijkheid van een heldere tekst verhogen. De leestekens zijn ook niet voor niets ooit in onze taal opgenomen. Je moet er alleen wel goed mee omgaan. Hieronder zie je enkele voorbeelden. Daarvoor gebruiken we weer de tekst van de overheid over de eigenhuisbezitters. Eerst hebben we deze nog iets duidelijker gemaakt met begrijpelijke taal.

Als u een huis koopt, betaalt u niet alleen de hypotheek. Ook moet u de notaris en hypotheekadviseur betalen. Bovendien moet u ieder jaar de verzekeringen en de onroerendezaakbelasting (OZB) betalen. Ook moet u genoeg geld hebben om uw huis te kunnen laten repareren als er iets kapot gaat. En u moet misschien ook nog geld betalen aan de Vereniging van Eigenaren (VvE) als u een appartement koopt.

Door leestekens te gebruiken, kun je de tekst aantrekkelijker maken.

Een huis kopen kost vaak meer dan u denkt. U betaalt namelijk niet alleen iedere maand de hypotheek. Wat betaalt u nog meer? Het begint al met het betalen van de notaris en de hypotheekadviseur. En dat is best een flink bedrag! Maar … dat is nog niet alles: u moet bijvoorbeeld ook uw woonhuis- en inboedelverzekering betalen. En wat te denken van de jaarlijkse onroerendezaakbelasting (OZB)? Of van de reparaties aan uw huis als er iets kapot gaat? Ook dat kan flink wat kosten … Koopt u een appartement? Dan moet u bovendien ook vaak nog geld betalen aan de Vereniging van Eigenaren (VvE).

Je ziet dat de tekst wat ‘spannender’ wordt om te lezen door de leestekens. En dat mag ook best, want de lezer wil ook vermaakt worden. Pas de leestekens dus ook gerust toe om jouw B1-taal wat meer ‘schwung’ te geven.

Tip 4: schrijf actief en in een aantrekkelijk perspectief.

>> Helderheidstip: schrijf actief.

De lijdende vorm zorgt voor onpersoonlijk taalgebruik. Dat maakt teksten minder duidelijk. Dus wil je begrijpelijke taal dan schrijf je actief en vermijd je ‘worden’ en ‘zijn’. Je schrijft dus vanuit de ik- of wij-vorm en je spreekt de lezer direct aan met u of je.

>> Aantrekkelijkheidstip: schrijf in een aantrekkelijk perspectief.

Het weglaten van lijdende vormen maakt je tekst een stuk duidelijker, maar niet persé aantrekkelijker. Het schrijven vanuit andere perspectieven kan jouw tekst juist wel aantrekkelijker maken.

Begrijpelijke taal én een pakkend perspectief kiezen.

Je kunt uit verschillende perspectieven kiezen. Bijvoorbeeld: een redactioneel perspectief, vertellersperspectief, bronnenperspectief, reportersperspectief, interviewperspectief of literair perspectief. Je kunt daar nog meer over lezen in onze artikelen ‘het journalistieke perspectief’ of ‘verhalen in de offerte’. In dit artikel beperken we het tot 2 soorten perspectieven: het reportersperspectief en het literaire perspectief. We pakken weer een tekst. Ditmaal over gevaren van vergiftiging in huis.

Kleine kinderen zijn nieuwsgierig en gaan op onderzoek uit. Ze hebben geen benul van gevaar en stoppen alles in hun mond. En omdat ze klein zijn, is een kleine hoeveelheid gif soms al schadelijk. Een vieze smaak zorgt er trouwens niet voor dat kinderen iets niet opeten of drinken. Niet alleen terpentine, bleekwater, medicijnen en insectenverdelgers zijn giftig. Ook lampenolie, sigaretten, allesreiniger, vaatwasmachinemiddel en zelfs sterke drank, shampoo, vitaminepillen en planten. Bij meer dan de helft van alle opnames in een ziekenhuis door vergiftiging zijn kinderen van 1 en 2 jaar het slachtoffer. Verreweg de meeste vergiftigingsongevallen bij jonge kinderen gebeuren in en om het huis waar ze wonen.

Bron: veiligheid.nl

Reportersperspectief.

Deze tekst is geschreven in het redactionele perspectief. De verteller is niet zichtbaar aanwezig in de tekst, waardoor de tekst geschreven lijkt te zien door een objectieve bron. We gaan deze tekst omwerken naar het reportersperspectief. Als schrijver maak je hierbij van jezelf een soort verslaggever ter plaatse. Je schrijft dus in de tegenwoordige tijd en je beschrijft wat er om je heen gebeurt.

Bij meer dan de helft van alle opnames in een ziekenhuis door vergiftiging zijn kinderen van 1 en 2 jaar het slachtoffer. Verreweg de meeste vergiftigingsongevallen bij jonge kinderen gebeuren in en om het huis waar ze wonen. Ik ga op bezoek in Almere bij Maaike Zonderland. Haar dochter Lotte kwam bijna om het leven door vergiftiging.

Ik hoor al door de voordeur een kinderstemmetje voordat ik aanbel. En als Maaike Zonderland in de deuropening verschijnt, zie ik dan ook een blonde krullenbol achter haar rok uitsteken. De 3-jarige Lotte verschuilt zich achter de benen van haar moeder. Maaike nodigt me uit om binnen te komen. De vloer van haar flatwoning ligt bezaaid met kinderspeelgoed. In de hoek staat een box waarin een baby van een half jaar ligt te lachen naar een mobile van Winnie de Pooh dat boven zijn hoofd op en neer gaat.

Nadat Maaike me koffie heeft gegeven en Lotte een kleurplaat aan het inkleuren is, begint ze te vertellen. ‘Het was vorig jaar in de zomer. Ik was samen met Harold, mijn man, op het balkon. Hij liep naar binnen en ineens riep hij mijn naam. Paniekerig. Ik rende naar de slaapkamer en zag Lotte op de grond liggen. In haar eigen braaksel. Ik zag direct wat er was gebeurd. Ze had een fles shampoo opengedraaid en eruit gedronken. Ik schrok me rot.’

 Terwijl ze het vertelt, wordt ze opnieuw emotioneel. ‘Het was kantje boord. In het ziekenhuis werd haar maag leeggepompt. En gelukkig herstelde ze daarna snel.’ Ze neemt een slok van haar koffie.
‘Je denkt er niet aan dat shampoo zo giftig is voor kleine kinderen. Maar alles is al snel giftig voor zo’n klein kindje. Niet alleen terpentine, bleekwater, medicijnen en insectenverdelgers zijn giftig. Ook lampenolie, sigaretten, allesreiniger, vaatwasmachinemiddel en zelfs sterke drank, shampoo, vitaminepillen en planten. Ik heb tegenwoordig zo’n beetje alles achter slot en grendel of op plekken waar ze er nooit bij kan komen.’ 

De tekst blijft heel duidelijk, maar wordt ook een stuk leuker om te lezen. Hier gaan begrijpelijke taal en aantrekkelijkheid dus duidelijk goed samen.

Literaire perspectief.

Nog een voorbeeld. Nu kiezen we voor het literaire perspectief. Daarbij kies je ervoor om de tekst te schrijven vanuit een hij- of zij-figuur. Dat ziet er zo uit:

Ze gaat op onderzoek uit. Haar kleine vingers pakken alles vast waar ze bij kan. Ondanks dat ze pas net kan staan en lopen, lukt het haar met een verrassende behendigheid om overal bij te komen. Na drie keer proberen lukt het haar om het badkamerkastje te openen. Een voor een pakt ze alle potjes en flesjes eruit. Ze bekijkt ze aandachtig, draait aan de dopjes en legt ze weg als ze haar interesse verliest. Eén fles trekt haar aandacht het meest. Een aantrekkelijke fles met een mooie oranje kleur en gouden letters. ‘Shampoo’ staat erop. Na enkele vergeefse pogingen lukt het haar om de dop eraf te draaien. Ze ruikt eraan. Nog een keer. En dan zet ze in één beweging de fles aan haar mondje …

Bij meer dan de helft van alle opnames in een ziekenhuis door vergiftiging zijn kinderen van 1 en 2 jaar het slachtoffer. Verreweg de meeste vergiftigingsongevallen bij jonge kinderen gebeuren in en om het huis waar ze wonen. Een vieze smaak zorgt er niet voor dat kinderen iets niet opeten of drinken. Niet alleen terpentine, bleekwater, medicijnen en insectenverdelgers zijn giftig. Ook lampenolie, sigaretten, allesreiniger, vaatwasmachinemiddel en zelfs sterke drank, shampoo, vitaminepillen en planten.

Het verschil tussen de 3 teksten is enorm. En tekstfragment 2 en 3 zijn een stuk aantrekkelijker geworden.

Tip 5: gebruik tussenkopjes en maak er een verhaal van.

>> Helderheidstip: gebruik tussenkopjes.

Tussenkoppen zijn bij duidelijk communiceren en B1-schrijven erg belangrijk. Ze geven de lezer houvast voor de structuur. Zeker als je de tussenkoppen gebruikt om er ook echt de kernboodschappen van de tekst in weer te geven.

>> Aantrekkelijkheidstip: maak een verhaal van de tussenkoppen.

Om dit uit te leggen, pakken we er weer een tekst bij. Kijk maar even mee. Dit is een tekst van kanker.nl.

Bestraling
Bestraling is de behandeling van kanker met straling. Een ander woord voor bestraling is radiotherapie.
Het doel van bestraling is om kankercellen te vernietigen. Daarbij wordt geprobeerd gezonde cellen zoveel mogelijk te sparen.
Bestraling wordt gegeven door een bestralingsarts. Een ander woord voor bestralingsarts is radiotherapeut of radiotherapeut-oncoloog.
Bestraling wordt veel gebruikt in de behandeling van kanker. Andere veelgebruikte behandelingen zijn operatie en chemotherapie. Vaak wordt een combinatie van behandelingen toegepast.

Hoe werkt bestraling?
Bestraling beschadigt het DNA in de cel. Als het DNA veel schade oploopt, kunnen cellen niet meer delen en sterven ze af.
Kankercellen delen sneller dan gezonde cellen. Hierdoor zijn ze gevoeliger voor bestraling. Gevoeliger wil zeggen dat het DNA van kankercellen sneller beschadigd raakt. Kankercellen kunnen ook minder goed herstellen van de schade van straling dan gezonde cellen.
Bestraling is een plaatselijke behandeling. Alleen de tumor of het deel van het lichaam waar de tumor en/of uitzaaiingen zitten wordt bestraald.

Waar kan ik terecht voor bestraling?
Je kunt alleen bestraling krijgen in ziekenhuizen met een afdeling Radiotherapie. Of in een apart centrum dat gespecialiseerd is in behandeling met bestraling.
Heeft het ziekenhuis geen afdeling Radiotherapie, dan krijg je de bestraling in een ander ziekenhuis. Soms moet je hiervoor wat verder reizen.
Sommige speciale bestralingstechnieken zijn slechts in een aantal medische centra mogelijk.

Uitwendige en inwendige bestraling
Er zijn 2 manieren om te bestralen:
1. uitwendige bestraling: de straling gaat van buitenaf door de huid heen
2. inwendige bestraling: het orgaan of weefsel waar de tumor zit wordt van binnenuit bestraald
Uitwendige bestraling komt het meeste voor. Soms krijg je een combinatie van inwendige en uitwendige bestraling.

Begrijpelijke taal én verhalende tussenkopjes.

De tekst is geschreven in begrijpelijke taal. Het is een echte B1-tekst. Toch kan deze aantrekkelijker worden als je de kopjes aanpast. Dus: als je de kopjes zelf het verhaal laat vertellen. Hieronder zie je hoe dat werkt.

Bestraling is de behandeling van kanker met straling.
Een ander woord voor bestraling is radiotherapie.

Het doel van bestraling: kankercellen vernietigen.
Daarbij wordt geprobeerd gezonde cellen zoveel mogelijk te sparen.

Bestraling beschadigt het DNA in de kankercel.
Als het DNA veel schade oploopt, kunnen cellen niet meer delen en sterven ze af. Het DNA van kankercellen gaat sneller kapot dan van gewone cellen. Kankercellen delen sneller dan gezonde cellen. Hierdoor zijn ze gevoeliger voor bestraling. Gevoeliger wil zeggen dat het DNA van kankercellen sneller beschadigt raakt. Kankercellen kunnen ook minder goed herstellen van de schade van straling dan gezonde cellen.

Er zijn 2 manieren om te bestralen: uitwendig of inwendig.
Bij uitwendige bestraling gaat de straling van buitenaf door de huid heen. Uitwendige bestraling komt het meeste voor. Bij inwendige bestraling wordt het orgaan of weefsel waar de tumor zit wordt van binnenuit bestraald. Soms krijg je een combinatie van inwendige en uitwendige bestraling.

Bestraling wordt veel gebruikt in de behandeling van kanker.
Andere veelgebruikte behandelingen zijn operatie en chemotherapie. Vaak wordt een combinatie van behandelingen toegepast. Bestraling is een plaatselijke behandeling.  Alleen de tumor of het deel van het lichaam waar de tumor en/of uitzaaiingen zitten wordt bestraald.

Bestraling wordt gegeven door een bestralingsarts.
Een ander woord voor bestralingsarts is radiotherapeut of radiotherapeut-oncoloog.

Je kunt alleen bestraling krijgen in ziekenhuizen met een afdeling Radiotherapie.
Of in een apart centrum dat gespecialiseerd is in behandeling met bestraling.Heeft het ziekenhuis geen afdeling Radiotherapie, dan krijg je de bestraling in een ander ziekenhuis. Soms moet je hiervoor wat verder reizen. Sommige speciale bestralingstechnieken zijn slechts in een aantal medische centra mogelijk.

De lezer kan de tekst makkelijk lezen als het verhaal hem of haar al tegemoet komt. Lees ons bladerboekje om te leren hoe je daar met tussenkopjes voor zorgt.